(قوتلار) را به (قوردلار) تبديـل کرديــم و بعد هم تحصيل کرده هاي شهرداريهاي شبستر بلحاظ فارسي گرايي ترجمة کلمة (قوردلار) را (گرگان) نوشته اند

بررسي مفهومي دو نام کوچه و مسجد گرگان در منطقه شبستر

عبدالعلي مجازي (آسلان شانجان )

اين دو نام يکي مسجدي است در ديزج خليل ( سيماي ديزج خليل ص58) و ديگري کوچه ايست در شانجان ( بر اساس تابلو موجود ) . بلحاظ اينکه در هر دو مورد فوق الذکر از يک املاء و تلفظ استفاده ميشود لذا اين بحث به هر دو مورد صدق مي کند

1- در آذربايجان و اطراف شبستر به اين مسجد و کوچه (قوتلار مسجدي و قوتلار کوچه سي ) ميگوئيم، ما امروزيها يعني از سال 1300 شمسي به بعد که سواددار شديم و خواستيم که به نظر خودمان تلفظمان درسـت باشد، آن (قوتلار) را به (قوردلار) تبديـل کرديــم و تصــورمان اين بوده که ( قوتلار) تــلفظِ غلطِ (قوردلار) است و بعد هم از طرف تحصيل کرده هاي شهرداريهاي شبستر بلحاظ فارسي گرايي ، ترجمة کلمة ( قوردلار) را ( گرگان ) نوشته اند .

قبل از اينکه به اصل و معني کلمه بپردازيم ،اين سئوال مطرح ميشود که آيا يک يا چند حيوان وحشي بنام گرگ که جمع اش گرگان ميشود اين مسجد را ساخته اند يا در اين کوچه ساکن هستند؟ يعني انسانهاي خيرخواه و مسلمان و مردم دوست و خيّري که مسجد ميسازند، آيا گرگانند ؟...اگر چنين نيست لطفا اين کلمة گرگان را بنام قبلِ خودش يعني همان ( قوردلار ) تغيير بدهند تا بقية مبحث ادامه پيدا کند .

2- در آذربايجان يا در بين تمام ترکان، مثلِ بسيار معروف و مشهوري هست که وقتي به يک يا چند نفر از افراد جامعه - محل و حتي فاميل ، صفتي بسيار زرنگ و باهوش و توانمند و غيرتمند و تسليم ناپذيري را بخواهند نسبت بدهند ، و بگويند فلاني خيلي زرنگ و با هوش است ، ميگويند « فلاني قورد کيميدير يا قورددير » پس صفت ( قورد يا قورت يا قوت ) به معني زرنگ و باهوش و بدردخور و مسجد ساز و مدرسه ساز با آن (گرگ فارسي ) که فقط از آن ( گرگِ حيوان وحشي ) استنباط ميشود ، زمين تا آسمان تفاوت دارد و بهمين دليل استاد شهريار هرگز قبول نکرد که حيدر بابايش را ترجمه کند ، زيرا در ترجمه ممکن است آدمِ خيّر و مسجدساز به ( گرگ ) تبديل شود .

3- اکنون در همـان تلفــظ اوّليه ( قوتـلار ) که چند هـزار سال سـابقه تاريخي دارد و ما آن را به ( قوردلار) تبديل کرده ايم که ترجمه اش ( گرگان ) شده است توجه کنيم.

قوت= Qut : سعيدو مبارک ، خوش يمن
قوت =Qut :خوشبخت ليک ، اوغورلو ، اوغورو خير اولان ، نيکبختي .( مرجع4.)
قوتلو = Qutlu : اوغورلو،( مرجع4.)
قوتلار=Qutlar : اوغورلولار ، خوشبخت لر ، خوش ياشايانلار و خلاصه خيرلي آداملار.
بعضي ها هم «قور= Qur » را مقلوبِ اوغور به مفهوم « مبارک » مي دانند .( مرجع4.)

لطفاً به توضيحات فارسي و ترکي زير توجه بشود :

قوتلار = Qutlar : از ايلات کوچ نشين بخش ترکمان از بخشهاي تابعه شهرستان ميانه از بلادِ آذربايـــجان، مرجع4. ( نام اين ايل به احتمال زياد بر گرفته شده از نام دولت و ملت باستاني ترک نژاد به نام قوت ها يا قوتي هاي ساکن در سرزمين ماننا و ماد بزرگ آذربايجان باشد.) در اين منطقه تابلو ترکمانچاي نيز در کنار جاده هنوز هم با صلابت خودنمايي مي کند.

قوتاي = قوت + آي : ماه سعيد و مبارک.( مرجع4. )

قوتي= Quti : نام طايفه اي ترک تبار که دو سه هزار سال قبل از ميلاد در قسمت جنوبي سرزمين آذربايـــجان مي زيستنــد. ( هم اکنون نيز روستائـي در اروميـه بنام قوتولو که مربوط به همين طايـفه قديمي مي باشد در 10 کيلومتري اروميه قرار دارد .)( مرجع4.)

قوتيلو= : Qutilu نام يکي از طايفه هاي قشقايي است. (مرجع4و 9.) در بين قشقايي ها ايلات _ طوايف و تيره هاي مختلفي هست که نشان دهنده آنست که تعدادي از آنها از آذربايجان آمده اند، اين طوايف و ايلات عبارتند از: بيگدلي - بيات افشار ( رحيمي ها )- ايمور - شاملو - موصلو- قوتيـلو - قجـرلي- ايگــديريا ايغــدير، و سروده هايي هم هست که نشان ميدهد ايشان از تبريـز آمده اند . (مرجع4و9)

با توجه به مراتب بالا ملاحظه ميشود که اين کلمه ( گرگان ) تا چندي قبل ( قوردلار) بود و ما به غلط (قوتلار = Qutlar) را به قوردلار تبديل کرده ايم که اصل اش ( قوتلار) است و ما هنوز هم که هنوز است اين جمله ( گرگ است ) فارسي را ( قوتدو) تلفظ مي کنيم و مي توانيم از زبان مردم عادي هم بشنويم.

نا گفته نماند که از هزاران سال بلکه از ميليونها سال قبل ( گرگ ) در ميان ترکان، خصوصاً در ميان ترکان اوغوز ، حيوان خوش يمن و نيکو صفت و پاکدل به حساب مي آمده که در اين مورد داستانها و گفتگوهاي بسيار زيادي در سطح جهان و در ميان دانشمندان و محققين صورت گرفته و هنوز هم در ميان ترکان ، معروف است که مي گويند « قلب گرگ سفيد و روشن و قلب سگ سياه است .» ، مثلا اگر اول صبح هر کس به روي گرگ نگاه کند کارش راست، ولي به روي سگ نگاه کند کارش ناراست ميشود ، حتي اگـر يکنفر در يک روز در چند جا گرفتــاري اي پشـت سـر هـم داشته باشـد مي گويــد :« ائــله بيــل بو گوٌن من ايت اوٌزونه يوخـودان دورموشــام».(مرجع4و9) و حتي باز معروف است که مي گويند: « هر کس در خواب گرگ ببيند، کارش موفقيت آميز ولي سگ ببيند ناموفق و تيره و تار است».

علي ايحال اين دو نام( قوتلار= Qutlar )که هر کدام به يک طايفه اي منتسب است ، اصلح آنست که مورد سوم را بپذيريم که به انسانهاي نيکوکار و سعادتمند و خيرخواه اطلاق ميشود.

در تمام شمارگان مراجع اين مقاله (قوتلار=Qutlar )نام طايفه ايست ترک تبار با سابقه تاريخي بسيار کهن.

اسناد مرجع:
1- ايران تورکلري نين اسکي تاريخي .جلد اول .صفحه: 229 .(قوتتيلر): پروفسور دکتر محـمد تـقي زهتــابي ( کيريشچي ).
2- تاريخ ديـرين تـرکهاي ايران .صفـحه : 88 . (قوتتيها ) بقــلم پروفسـور زهـتابي ، ترجمه و تلخـيص : علـي احمديان سراي ، نشر اختر.
3- نگاهي نوين به تاريخ ديرين ترکهاي ايران ، صفحه : 63 ( قوتتيها ) : محمد رحماني فر، نشر اختر.
4- کتاب بسيار ارزشمند فرهنگ نامهاي ترکي، جلد1، صفحه: 518.(قوتي لر): فرهاد جوادي
( عبدالله اوغلو )، نشر اختر.
5- سيماي ديزج خليل ، صفحه: 58 ، محمد علي نقابي ، نشر انديشه نو.
6- قوردلارا ساري : مهندس کهريز ميران ،اورخون يايين ائوي .
7- آذربايجان فولکلورو _ با الفباي کريل ، چاپ باکو.
8- نگاهي گذرا بر ايل قشقايي : پري رخ حضرتي يادکوري، نشريه ارمغان آذربايجان شماره 58 سال 1383.
9- کتاب تحقيقاتي ، پيوستگي قومي و تاريخي اوغوز ( ايل هاي قشقائي) پژوهشگر : حسين جدّي(بايات).
10- پژوهشي در اسطوره دده قورقود ، صفحه: 171، جوانشير فر آذين ، نشر دانيال .