فشار براي تغيير مير تركي به سيد فارسي

آخرین میر آذربایجان

سید حیدر بیات

دیروز سایت تابناک خبر جالبی را به نقل از روزنامه جمهوری اسلامی بر روی خروجی خود قرار داد. بر اساس نوشته این سایت: « جمهوری اسلامی نوشت: از يزد خبر مي رسد افراد شرور با دامن زدن به شايعات و ارسال پيامكهاي تخريبي درصدد زير سئوال بردن سيادت ميرحسين موسوي يكي از نامزدهاي رياست جمهوري هستند.
در اين پيامك ها كه در سطح وسيع انتشار يافته و در اختيار مشتركين قرار گرفته به دروغ ادعا شده شوراي نگهبان به ميرحسين موسوي اعلام كرد به علت سيد نبودن شما حق استفاده از شال سبز در امور انتخاباتي را نداريد! ميرحسين موسوي از سادات اصيل خامنه تبريز است .» (کد خبر: ۴۷۶۷)

سلاله پیامبر اسلام به جهت احترامی که مردم بدانها قائلند هماره با نام و علائم مشخصی در جامعه شناخته شده اند. یکی از این علامتها شال سبز و دیگری عمامه سیاه است. همچنین سادات در دوره‌ای بانام علوی شناخته می شده‌اند و در متون قدیمی مثلا ترکیب علوی‌ای دیدم به معنای سیدی دیدم است. در برخی از مقاطع تاریخی آنان را به نام شریف شناخته‌اند چنانکه عرب‌ها به جای سید رضی و سید مرتضی گردآورنده نهج البلاغه و برادرش شریف رضی و شریف مرتضی میگویند. گویا در آذربایجان نیز زمانی به سادات شریف می‌گفته‌اند چنانکه اردبیلی‌ها امروزه به شال، شریف میگویند. به اعتبار اینکه سادات با شال شناخته می‌شده‌اند، با بکارگیری علاقه حال و محل به شال نیز مجازا شریف گفته‌اند که کاربرد آن تا به امروز ادامه دارد.
در آذربایجان اما به سادات میر گفته می‌شود یعنی در واقع گفته می‌شد. در منظومه حیدربابای شهریار که شهریار در آن اشارات فراوانی به کسانی که حضور آنها در رقم خوردن خاطرات کودکیش نقش داشته‌ است و اکثر آنها نیز سید بوده‌اند دوبار از کلمه سید استفاده شده است و در عوض بارها از کلمه میر نام برده شده است. این ابیات در پایان مقاله درج خواهد شد.
در روستای ما نیز عموما به سادات میر می‌گفتند، و هنوز هم این عنوان و پیشوند در آنجا کاربرد دارد.
چند سال پیش یکی از سادات میانه که دستی نیز در شعر ترکی دارد خاطره‌ای را برایم تعریف کرد که تکان‌دهنده بود. ایشان می‌گفت برای صدور شناسنامه دخترم به ثبت احوال قم مراجعه کردم، در آنجا به من گفتند باید طبق بخشنامه سادات آذربایجانی که در شناسنامه آنها پیشوند میر به کار رفته است این پیشوند را به سید تبدیل کنند.
این خاطره از این جهت تکان‌دهنده بود احساس کردم ماشین یکسان سازی از هیچ یک از حوزه‌ها و ساحت‌ها غافل ننشسته است، و در هر جا که اندک تفاوتی بین مرکز و پیرامون می‌بیند وارد عمل می‌شود.
بی‌گمان برای این که نسل‌های آینده حیدربابای شهریار را بفهمند، و همچنین به مفهوم میر در کلمه میرجعفر پیشه‌وری و میرحسین موسوی و … پی‌ببرند نیاز به لغتنامه خواهند داشت. چرا که ماشین آسیملاسیون اینگونه خواسته است.
و در سایه همین یکسان سازی است که SMSی از آن دست در شهر یزد منتشر می‌شود و همین نشان می‌دهد که کتمان‌کاری رسانه‌های دولتی تا چه اندازه در میان فرهنگهای ایرانی فاصله انداخته است.
*
نمی‌دانم در شناسنامه میرحسین نیز کلمه میر به سید تبدیل شده است یا نه؟ به هر حال فرقی نمی‌کند آنچه مسلم است ظاهرا میرحسین موسوی آخرین میر آذربایجان است که با این نام در ذهن مردم نقش می‌بندد و شناخته می‌شود. اگر چه آرزو بر جوانان عیب نیست و آرزومندیم سازمان ثبت احوال کشور میر‌ها را به شناسنامه‌ها بازگرداند و در مورد فرهنگ مردم تصمیمات بی‌مورد اتخاذ نکند.
در پایان بعضی از ابیات حیدر بابا که کلمه میر در آن بکار رفته است درج می‌گردد. ضمنا چنانکه بارها نوشته‌ام منظومه حیدربابا از جهات گوناگون قابل بررسی است که این سخن بگذار تا وقت دگر.
۱
حیدربابا، میر اژدر سس‌لننده،
۲
آمیر قاففار سئیییدلرین تاجییدی،
۳
میر مصطفی دایی، اوجا بوی بابا،
۴
میر صالحین دلیسوولوق ائتمه‌سی،
میر عزیزین شیرین شاخسئی گئتمه‌سی،
میر مممدین قورولماسی، بیتمه‌سی،
ایندی دئسک اهوالاتدی، ناغیلدی،
کئچدی، گئتدی، ایتدی، باتدی، داغیلدی.
۵
میر عبدولون آینادا قاش یاخماسی،
۶
میر قادیر ده هر دم بیرین قاپاردی،
۷
خانیم عمه میر عبدولون سؤزونو،
۸
حیدر بابا، آمیر حیدر نئیه‌ییر؟
۹
آمیر یحیا عم‌قیزی‌نین قولویدو

بعد التحریر:
آخرین میر آذربایجان اما زبان ترکی آذربایجانی را از یاد برده است. در خبرها خواندیم ایشان برای صحبت کردن به زبان ترکی در آذربایجان، تمرین می‌کردند. نیز نمی‌دانیم که آیا میر ما زبان ترکی را به فرزندانش آموخته است و یا آنها تنها کلمه میر را از آذربایجان به یادگار دارند؟